Όσιος Ρωμανός ο Μελωδός Ο βίος και το έργο του

Ὁ κορυφαῖος τῶν ὑμνογράφων τῆς Ἐκκλησίας μας, ποιητὴς τῶν Κοντακίων καὶ διάκονος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Βηρυτοῦ, γεννήθηκε στὴν Ἔμεσσαν, πόλη τῆς Συρίας. Ἤκμασε κατὰ τὸν Στ´ αἰώνα, τόν χρυσοῦν αἰώνα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνογραφίας. Ἡ γονιμότητα τοῦ Ρωμανοῦ ὑπῆρξε ἀνεξάντλητη, γιατὶ ἐξύμνησε ὅλες σχεδὸν τὶς ἑορτὲς τοῦ ἔτους καὶ πολλὲς τῶν ἁγίων.

Ὁ Ρωμανὸς εἶναι μέχρι σήμερα τὸ ἀντικείμενο τῆς μελέτης καὶ ἔρευνας πολλῶν σοφῶν τῆς Ἑσπερίας, Ἰταλῶν, Γάλλων, Ἄγγλων καὶ κυρίως Γερμανῶν. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς τὸν ἀποκαλεῖ «νέο Πίνδαρο», καὶ ἄλλος ἕνας «τὸν μέγιστο ἐκκλησιαστικὸ ποιητὴ τοῦ κόσμου».

Ἀπὸ τὴν Συρία ἦλθε στὴν Κων/πολη, στὴν μονὴ τῆς Θεοτόκου τοῦ Κύρου, γιὰ νὰ σπουδάσῃ. Λέγεται ὅτι κατὰ τὴν νύκτα τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων ἔτυχε νὰ κοιμηθῇ πλησίον τοῦ ἄμβωνα. Τότε ἐμφανίσθηκε σ᾽ αὐτόν ἡ Θεοτόκος, καὶ τοῦ ἐπέδωσε εἰλιγμένο χαρτὶ («κόντος» καὶ «κοντάκιον»), τὸ ὁποῖο ἀφοῦ ἔφαγε ἀμέσως ἀξιώθηκε τοῦ χαρίσματος, δηλαδὴ ἔγινε μουσικὸς καὶ καλλίφωνος, ἑνῶ ὁ ἴδιος ἦταν ἄμουσος παντελῶς καὶ ἀηδὴς κατὰ τὴν φωνή. Ἀμέσως ἀφοῦ ἐποίησε τὸ «Ἡ παρθένος σήμερον» τὸ ἔψαλε ἀπὸ τὸν ἄμβωνα, ἀποσπῶντας τὸν θαυμασμὸ τῶν πιστῶν. Ἦταν τὸ πρῶτο του Κοντάκιον καὶ ἀκολούθησαν ἄλλα χίλια ἀπὸ τὰ ὁποῖα διακρίνονται καὶ τὰ ἑξῆς, «Ἐπεφάνῃ σήμερον», «Τὰ ἄνω ζητῶν», «Τὴν ἐν πρεσβείαις ἀκοίμητον Θεοτόκον», «Ὡς ἀπαρχὰς τῆς φύσεως» καὶ ἄλλα.

Συνέταξε ἐπίσης ὕμνους γιὰ τὶς Δεσποτικές, Θεομητορικὲς καὶ ἑορτὲς ἐπιφανῶν ἁγίων, καθῶς καὶ τὰ αὐτόμελα προσόμοια στιχηρὰ εἰς ἦχον πλάγιον β´ «Αἱ Ἀγγελικαὶ προπορεύεσθαι δυνάμεις». Ἔργο αὐτοῦ εἶναι καὶ ὁ ψαλλόμενος συγκινητικὸς ὕμνος «Ψυχὴ μου, ψυχὴ μου, ἀνάστα τὶ καθεύδεις;» τοῦ Μεγάλου Κανόνος. Ὁ Ρωμανὸς πρῶτος ἐποίησε καὶ τοὺς Οἴκους. Ὡς πηγὲς δὲ πρὸς σύνθεση τῶν Οἴκων καὶ τῶν Κοντακίων χρησιμοποίησε τὶς βιογραφίες τῶν μαρτύρων.

Ὁ διάσημος βυζαντινολόγος καθηγητὴς Κρουμβάχερ ἐξέδωσε στὸ Μόναχο πολλὰ ἀνέκδοτα ἄσματα τοῦ Ρωμανοῦ καὶ ἄλλων, ἀπὸ χειρόγραφα τῆς βιβλιοθήκης τῆς Μονῆς τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου τῆς Πάτμου. Ὑπὸ τὸ ὄνομα «Κοντακάριον» βρέθηκε στὴν βιβλιοθήκη τῆς Μόσχας ἑλληνικὴ χειρόγραφη περγαμηνή, ποὺ περιέχει Κοντάκια καὶ Οἴκους γιὰ ὅλο τὸν ἐνιαυτό, ἀλλὰ ὄχι καὶ ὅλα τὰ ἔργα τοῦ Ρωμανοῦ. Ἤδη δὲν γνωρίζουμε τὰ περισσότερα Κοντάκια τοῦ Ρωμανοῦ, γιατὶ αὐτὰ ἀντικαταστάθηκαν ἀπὸ τοὺς Κανόνες. Ἐν χρήσει ὅμως παρέμεινε ὁ περιώνυμος τοῦ Ρωμανοῦ ὕμνος εἰς τὴν Γέννηση τοῦ Xριστoῦ, τοῦ ὁποίου ἡ πρώτη στρoφή ἀπήρτισε τὸ γνωστό Κοντάκιο τῶν Χριστουγέννων καὶ τὸ ὁποῖο μέχρι τὸν ΙΒ´ αἰῶνα ἐψάλλετo κατ᾽ ἔτος σὲ ἐπίσημα γεύματα ἀπὸ τοὺς ἐνωμένους χοροὺς τῶν λεγομένων Ἁγιοσοφιτῶν καὶ Ἀποστολιτῶν. Ἡ Ἐκκλησία μας γιορτάζει τὴν μνήμη τοῦ Ἁγίου, τὴν 1η Ὀκτωβρίου ἑκάστου ἔτους.

[Γεώργιος Παπαδόπουλος - Ἐκδόσεις "Τέρτιος", Κατερίνη]

Πηγή: http://www.ec-patr.net/Romanos.htm

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.

Ὡς σάλπιγξ θεόληπτος, τῶν οὐρανίων ᾠδῶν, ἐνθέως ἐφαίδρυνας, τὴν Ἐκκλησίαν Χριστοῦ, τοὶς θείοις σου ἄσμασι, σὺ γὰρ τῆς Θεοτόκου, ἐμπνευσθεῖς τὴ ἑλλάμψει, ἔνθεος ὑμνηπόλος, ἐγνωρίσθης ἐν κόσμῳ, διὸ σὲ πόθω τιμῶμεν, Ρωμανὲ Ὅσιε.