Ποια είναι η κληρονομιά του 21 σήμερα;

Ομιλία για την 25η Μαρτίου 

Καλλιμασιά Χίος 2015

Μελαχροινούδη Ευαγγελία, Εκπαιδευτικός ΠΕ01

Η σημερινή ημέρα δεν είναι μόνο μία εορταστική επέτειος με παρελάσεις, σημαιοστολισμούς και άλλες παρόμοιες εκδηλώσεις, αλλά είναι η ημέρα εκείνη πού το Έθνος μας ευαγγελίστηκε την ελευθερία του. 

Το νήμα που συνδέει την έναρξη της Επανάστασης με τη γιορτή του Ευαγγελισμού είναι κοινό, από τη μία το μήνυμα του λυτρωμού των ανθρώπων από το ζυγό της αμαρτίας, όπως το μετέφερε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στην Παναγία κι από την άλλη το μήνυμα του μεγάλου ξεσηκωμού των υπόδουλων Ελλήνων ενάντια στους Τούρκους κατακτητές, όπως ανέλαβαν να το φέρουν σε πέρας οι πρόγονοι μας. 

Με τον Ευαγγελισμό αρχίζει μια νέα πορεία. Δεν αλλάζει κάτι εξωτερικά. Όλα μοιάζουν ίδια. Οι άνθρωποι στις δουλειές τους και στην καθημερινότητά τους, η φύση ανθεί και πεθαίνει, ο ήλιος ανατέλλει και δύει. Στην πραγματικότητα όμως τίποτε δεν θα είναι όπως πριν. Στην κοιλιά της Παρθένου Μαρίας συλλαμβάνεται ο Υιός και Λόγος του Θεού, ο Μεσσίας και Λυτρωτής. Το κακό υποχωρεί, η φθορά αναστέλλεται, η λύπη αντικαθίσταται από τη χαρά και η πορεία προς την αιωνιότητα μόλις αρχίζει… με την επαγγελία της Ελευθερίας που την κερδίζει κανείς, όταν είναι έτοιμος να βάλει για αντίβαρο την ίδια του τη ζωή όπως η Παναγία και οι Έλληνες το 1821. 

Η Επανάσταση του 1821 δεν ήταν η αρχή αλλά το τέλος ενός μεγάλου αγώνα. Ήταν η τελευταία φάση του αγώνα που άρχισε με την άλωση της Πόλης (1453). Τον Μάρτη του ‘21 ένα έθνος κοιτάζει τον κατακτητή του με περιφρόνηση και τον τάφο του με αδιαφορία! 

Η Ελληνική επανάσταση εκρήγνυται! Το ελληνικό έθνος έχει κρατήσει την ταυτότητά του σε σχεδόν τετρακόσια χρόνια ξένης κατοχής! Έχει αντισταθεί! Αντίσταση δεν είναι απλώς και μόνο να πάρεις τα όπλα και να ανεβείς στα βουνά. Το δυσκολότερο είναι να μείνεις αυτό που είσαι. Δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι ένας λαός θα μπορέσει να διατηρήσει την εθνική του ταυτότητα. Πολλοί λαοί, οι οποίοι πέρασαν από την ιστορία, επιτέλεσαν διόλου ευκαταφρόνητα κατορθώματά, αλλά, με το πέρασμα του χρόνου, συγχωνεύθηκαν μέσα σε ευρύτερα σύνολα και έτσι εξαφανίστηκαν ως ιδιαίτερες εθνικές ομάδες. Αντίθετα, οι Έλληνες διαθέτουν περγαμηνές πολιτιστικής αντίστασης στη μακραίωνη ιστορική τους πορεία, και οι επαναστατημένοι έμειναν αυτό που ήσαν μέσα στο πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό μόρφωμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι δυνάμεις που κράτησαν ζωντανή την ιστορική συνείδησή του ελληνισμού μέσα στους αιώνες είναι κυρίως η γλώσσα, η εμμονή στους πάτριους δημοκρατικούς θεσμούς, το εθιμικό δίκαιο, οι παραδόσεις, η ορθόδοξη πίστη, το δημοτικό τραγούδι και γενικά όλες οι αξίες του πολιτισμού που έκαναν να ακουστεί: " Ελευθερία ή Θάνατος " 

Το σύνθημα αντιστέκεται ακόμη και σ αυτό το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Κανένας συμβιβασμός: 

"Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή 

παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή" 

Οι άνθρωποι που επαναστάτησαν, ψυχές που ζητούσαν το αδύνατο! Όμως αυτό σημαίνει να ζει κανείς! Να έχει οράματα , να μην τα παρατάει, να ζητάει το αδύνατο κι ας το ξέρει ως έτσι. Να πιστεύει πως θα το φτάσει, να πολεμάει γι αυτό, με κάθε ανάσα, με κάθε σκέψη του , με κάθε πόνο και δάκρυ του , πέρα από κάθε λογική , πέρα από κάθε όριο……. Με πίστη και πείσμα ……. Με πείσμα και πίστη…. Τότε γίνεται το θαύμα…. Το αδύνατο γίνεται δυνατό. Το όνειρο , απτή πραγματικότητα. 

«Η τύχη μας», λέει ο Μακρυγιάννης, « έχει τους Έλληνες , πάντοτε ολίγους. Παλαιόθεν ως τα τώρα, όλα τα θηρία πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούν. Τρώνε, τρώνε μα μένει πάντα μαγιά.» Στα 400 χρόνια σκλαβιάς, θανάτου και εξευτελισμού, το έθνος έπεσε μα δεν νικήθηκε. 

Η ήττα, η πραγματική ήττα δεν είναι ένα εξωτερικό γεγονός. Είναι κυρίως εσωτερική ,ψυχολογική διεργασία. Υπάρχει πραγματικά όταν την αποδέχεται η ψυχή και υποκύπτει στη μοίρα της. Το ελληνικό γένος ποτέ δεν αποδέχτηκε την ήττα του. Ο σπόρος που είχε φυτέψει ο Ρήγας άνθισε κι έβγαλε καρπούς. Ο αγώνας του 1821 ήταν καθολικός. Δεν ήταν έργο των ολίγων, μιας τάξης ή μιας κοινωνικής ομάδας. Ήταν έργο όλων των Ελλήνων και όλων των περιοχών, πλούσιων και φτωχών, μορφωμένων και αγραμμάτων. Ήταν αγώνας «υπέρ βωμών και εστιών» «για του Χριστού την πίστη την αγία και της Πατρίδας την ελευθερία». Ήταν αγώνας για το «ποθούμενο». 

Και η λευτεριά ξαναγυρίζει στον τόπο που γεννήθηκε. Σελίδες ένδοξες της ιστορίας μας. Παντού θυσίες. Στην Αλαμάνα, στη Γραβιά, στα Ψαρά , στο Σούλι, στη Χίο. Η Ευρώπη ανατριχιάζει. Οι λαοί αντικρίζουν έκθαμβοι το θαύμα. Μια χούφτα Έλληνες δαμάζουν το οθωμανικό θηρίο. Οι Ευρωπαίοι αρχίζουν πια να βλέπουν με συμπάθεια τον ελληνικό ξεσηκωμό. Στέλνουν χρήματα και εφόδια, έρχονται οι ίδιοι σαν φιλέλληνες να πολεμήσουν στο πλευρό μας. 

Όμως η επανάσταση του 1821 δεν είναι μόνο σελίδες δόξας και ηρωισμού. Υπάρχουν και μελανά σημεία που δείχνουν πως και σ΄ αυτήν την κρίσιμη περίοδο έδρασε το προαιώνιο ελάττωμα των Ελλήνων. Παρόλο που τους επαναστατημένους τους ενώνει κοινός στόχος, ξεσπά πάλη ανάμεσά τους για την πολιτική εξουσία στ’ απελευθερωμένα εδάφη, η οποία μειώνει τη στρατιωτική δύναμη των Ελλήνων σ’ επικίνδυνο βαθμό και τους καθιστά έρμαια της ευρωπαϊκής διπλωματίας. Οι Έλληνες χωρίζονται σε δυο στρατόπεδα. Απ’ τη μια οι πολιτικοί κι απ’ την άλλη οι στρατιωτικοί. Κι ήρθαν και τα κόμματα. Το γαλλικό, το αγγλικό , το ρωσικό. Ξεσπά εμφύλιος πόλεμος, πολεμούν αδέρφια μ’ αδέρφια. Η Επανάσταση κινδυνεύει να καταπνιγεί από τα δόρατα, όχι του τυράννου, αλλά της διχόνοιας. Ο εθνικός μας ποιητής προσπαθεί να τους συνετίσει: 

«Μην ειπούν στον στοχασμό τους 

τα ξένα έθνη αληθινά· 

εάν μισούνται ανάμεσό τους 

δεν τους πρέπει ελευθεριά.» 

Τελικά, το πρώτο ανεξάρτητο κράτος δημιουργείται. Το κράτος αυτό φέρει πολλούς περιορισμούς και δεν δικαιώνει τις προσδοκίες των αγωνιστών. Φέρουν όμως και αυτοί ευθύνη, γιατί διαιρέθηκαν. «Πᾶσα βασιλεία μερισθεῖσα καθ’ ἑαυτῆς ἐρημοῦται, καὶ πᾶσα πόλις ἢ οἰκία μερισθεῖσα καθ’ ἑαυτῆς οὐ σταθήσεται.», (Ματθ. 12, 25). Πάντοτε τα σοβαρότερα προβλήματα είναι μέσα σ’ εμάς τους ίδιους, δεν μας τα προκαλούν οι άλλοι! 

Ποια είναι η κληρονομιά του 21 σήμερα; 

Από το 1821 μέχρι σήμερα, απέναντι από την «καθ΄ ημάς Ανατολή» ήρθε να καθίσει η «απρόσωπη» Δύση. Η διελκυστίνδα που άρχισε μεταξύ των δύο κόσμων δεν έχει ακόμη στην Ελλάδα λήξει κι είναι δύσκολο να προβλεφτεί πότε θα τελειώσει. 

Σήμερα 194 χρόνια μετά, την ώρα που κορυφώνεται η αγωνία μας, για το μέλλον της υπερχρεωμένης Ελλάδας, ας αντιληφθούμε επιτέλους, ότι όσα διέσωσαν οι προγονοί μας, επί τέσσερις αιώνες, όσα θυσίασαν, οι Έλληνες Επαναστάτες, με απαρχή την άνοιξη του 1821, υποθηκεύτηκαν στο βωμό των δανειστών μας! 

Δύο δάνεια, του 1824 και του 1825, ύψους δύο εκατομμυρίων, οκτακοσίων χιλιάδων λιρών, ήταν αυτά που υποκίνησαν την εμφύλια διαμάχη, που έθεσε σε κίνδυνο, την έκβαση της Επανάστασης. «Όταν μιλάει ο χρυσός, τα πάντα είναι άχρηστα», έλεγε ο Γκούρας, που από θαρραλέος καπετάνιος, έγινε συνώνυμος της ψυχικής φθοράς που προκλήθηκε, με τα αργύρια των δανείων. «Νόμος και ισχύς οι λίρες των δανείων»! Μ΄ αυτές εξαγοράζονταν οι πάντες! Μ΄ αυτές, οι δανειστές μας, διέφθειραν διαχρονικά, τον κοινοβουλευτισμό και τη διοίκηση! 

Και το 1825, κηρύχτηκε η πρώτη πτώχευση! Όταν ανέλαβε η Κυβέρνηση Ζαΐμη, στο ταμείο του αγώνα, βρήκε μόνο 16 γρόσια, δηλαδή, ούτε μια ακέραια λίρα! Χρωστούσαμε ήδη, 2,8 εκατομμύρια λίρες, από τις οποίες, «στο χέρι», οι Επαναστάτες είχαν πάρει μόνο τις 800 χιλιάδες! Τα άλλα ήταν «έξοδα», «κρατήσεις», για το «κοινωνικό έργο» των Τραπεζιτών, αδελφών Ρικάρντο, από την Αγγλία, και Ρότσιλντ, από τη Γαλλία. Κι έκτοτε, η Ελλάδα πορεύεται, με εκείνη τη θηλιά στο λαιμό του έθνους! Η λευτεριά μας, κατάντησε κλοτσοσκούφι των δανειστών μας! Τα οράματά μας, παιχνίδι στα χέρια των διεθνών τοκογλύφων! 

Δεύτερη χρεωκοπία, το 1843. Τρίτη χρεωκοπία , το 1893. Το 1898, η Ελλάδα, υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο. Από το 1824, ως σήμερα, πορευτήκαμε, με πάνω από 100, εξωτερικά δάνεια κάθε μορφής. Με ληστρική φορολογία στα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα! Έρμαιο των δανειστών μας, που έγιναν οι κρυφοί, και καμιά φορά, οι φανεροί εξουσιαστές, αυτού του Τόπου, την ώρα που όλοι εμείς παριστάναμε, πως διαφεντεύουμε την Πατρίδα μας! 

Τιμή στο 1821, σημαίνει πρώτα από όλα, απόφαση να εγερθούμε! Να εγερθούμε, όποιο κι αν είναι το κόστος! Να αντιμετωπίσουμε την οικονομική τρομοκρατία, που χτυπά την Ελλάδα και τους Έλληνες, που είναι χειρότερη κι από τη δεσποτεία του Σουλτάνου! Η τιμή στου Ήρωες του 1821, επιβάλλει να πούμε «ΟΧΙ»! στην πτώχευση του Λαού μας! «Όχι»! στην εξαθλίωση! 

Αν πράγματι, λοιπόν, τα ινδάλματα μας είναι, ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, ο Ανδρούτσος, ο Κανάρης, ο Μακρυγιάννης, ο Μπότσαρης, η Μπουμπουλίνα, ας κάνουμε πράξη τις επιταγές τους! Ας διδαχτούμε, και από τα κατορθώματά τους, αλλά και από τα λάθη τους! κι από σήμερα, να επαναλαμβάνουμε διαρκώς κάνοντας πράξη τους στίχους του Γιάννη Ρίτσου,: «Σε τούτα εδώ, τα μάρμαρα, κακιά σκουριά δεν πιάνει! Μηδέ αλυσίδα στου Ρωμιού και στ΄ αγεριού το πόδι»! 

Η αυτοκριτική είναι αναγκαία και συνιστά άθλημα προσωπικής ωριμότητας. «οὐκ ἔστι δίκαιος οὐδὲ εἷς». (Ρωμ.3,10). Από την άλλη είναι απαραίτητο, ν’ αναπαραγάγουμε τις αρετές των ηρώων μας, την πίστη και την ελληνική συνείδηση. Ως προς το πρώτο ας ακούσουμε τον γέρο του Μοριά, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη να συμβουλεύει τους νέους στην Πνύκα : «Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να τη στερεώσετε, διότι όταν πιάσαμε τα άρματα, είπαμε πρώτα υπέρ Πίστεως και ύστερα υπέρ Πατρίδος». Αναφορικά με το δεύτερο, την ελληνική μας συνείδηση, ο ρόλος της παιδείας είναι πάντα καίριος. 

Παρά τη διχόνοια και τα μελανά της σημεία, οι πρόγονοί μας Αγωνιστές μάς παρέδωσαν ένα συμβόλαιο Ελευθερίας γραμμένο με το αίμα τους. Όπως λέει και ο Μακρυγιάννης: «Τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι. Το λοιπόν, δουλέψαμε όλοι μαζί, να την φυλάμεν κι όλοι μαζί και να μην λέγη ούτε ο δυνατός "εγώ", ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς "εγώ"; Όταν αγωνιστεί μόνος του να φκειάση ή να χαλάση, να λέγη “εγώ”, όταν όμως αγωνίζονται πολλοί να φκειάσουν, τότε να λένε "εμείς". Είμαστε εις το "εμείς" κι όχι εις το "εγώ"». 

Να γιατί ο Αγώνας του ’21, στους σημερινούς χαλεπούς καιρούς, παραμένει διαχρονικός και επίκαιρος για εμάς τους Νεοέλληνες. «Θέλει αρετή και τόλμη ελευθερία», θέλει θυσίες για να την αποκτήσουμε και να τη διατηρήσουμε· και προπαντός θέλει ομοψυχία. Το αίσθημα της ελευθερίας, η πολύτροπη νόηση, η ισότητα, η ισοτιμία και η ισονομία, όλα αυτά που σφυρηλάτησαν τότε τα ψυχικά γνωρίσματα των Ελλήνων, μας καλούν σήμερα να παραμερίσουμε κάτι από το Εγώ για χάρη του ΕΜΕΙΣ, ώστε να συντελέσουμε όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά με την προσωπική και την κοινωνική του δράση στην πρόοδο και στην ευημερία αυτού του τόπου, για μια χώρα του πολιτισμού, της τέχνης, της ειρήνης και της συναδέλφωσης των λαών. 

Έτσι το μήνυμα της 25ης Μαρτίου είναι σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ! Μας καλεί ως ελεύθεροι άνθρωποι να επαναστατήσουμε ενάντια σε όλα αυτά τα νοσηρά φαινόμενα που με κάθε τρόπο εισβάλλουν στη ζωή μας και μας οδηγούν το δίχως άλλο στη κοινωνική αδιαφορία και την ηθική κατάπτωση. Μας καλεί να επαναστατήσουμε ενάντια σε όλους αυτούς που θέλουν να μας κλέψουν την πραγματική μας ελευθερία, που θέλουν να μας κάνουν πνευματικούς ραγιάδες της σύγχρονης εποχής. 

Είναι καιρός να κάνουμε τη δική μας επανάσταση! Επανάσταση σε όλα τα επίπεδα. Επανάσταση ενάντια σε όλα όσα μας βασανίζουν και μας φοβίζουν. 

Οι Έλληνες του 1821 αγωνίστηκαν γιατί ήθελαν να ζουν ελεύθεροι, χωρίς να φοβούνται, χωρίς να εκβιάζονται. Ήθελαν να πάψει να υπάρχει δυστυχία, όπως λέει ο ποιητής: «Ο Ρωμιός όταν ανεβαίνει στις ιστορικές του ακρώρειες, γίνεται ΕΛΛΗΝΑΣ. Στην καθημερινή του ζωή απομένει Ρωμιός. Για να κερδίσουμε τη μάχη της Ελλάδας θα πρέπει να γίνουμε σ΄ όλα ΕΛΛΗΝΕΣ». 

Τα λόγια του ποιητή ας γίνουν φάρος κι οδηγός μας! 

«Ξύπνα, καημένε μου ραγιά, 

Ξύπνα να δεις Ελευθεριά!»

(Η Ομιλία εκφωνήθηκε κατά τη διάρκεια της Δοξολογίας για την Εθνική Εορτή της 25ης Μαρτίου 1821 στον Ιερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Καλλιμασιάς, την Τετάρτη 25η Μαρτίου 2015)